Pedagogisch begeleiden en samen leren
Het begeleidingsplan 2022-25 bevat de visie, de inhouden, het kwaliteitsbeleid en de doelstellingen voor drie schooljaren. Elk jaar rapporteert de pedagogische begeleiding in een jaarverslag. Naast kwantitatieve gegevens over het bereik, vind je hier ook getuigenissen en een beschrijving van de gerealiseerde kerntaken en beleidsprioriteiten.
Begeleidingsplan 22-25
Begeleidingsverslag 23-24
01 Teams en bereik
Coördinatie
De pedagogische begeleiding wordt geleid door directeur Marijke Vermandere. Voor elk onderwijsniveau (basisonderwijs, secundair en volwassenenonderwijs, deeltijds kunstonderwijs en clb’s) is er een team van pedagogisch begeleiders onder leiding van een coördinator. De werking voor het leerplichtonderwijs is regionaal gestructureerd in vier regio’s.
De stafdienst voor kwaliteit en innovatie ondersteunt de niveauoverstijgende samenwerking o.a. via projecten, onderzoek en ontwikkeling, interne kwaliteitszorg en interne professionalisering. De begeleiding werkt nauw samen met de dienst vorming die verantwoordelijk is voor het uitbouwen van een kwaliteitsvol aanbod aan vorming en professionalisering voor alle onderwijsniveaus.
59.3 VTE staan in voor de begeleiding van scholen, centra en academies. Dat betekent dat elke begeleider ca. 600 personeelsleden ondersteunt.
Bereik van 99%
De pedagogische begeleiding begeleidt dit schooljaar 775 scholen, centra of academies van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs. Daarnaast geven we ondersteuning aan 86 andere instellingen (bv. scholen van het provinciaal onderwijs, ondersteuningsnetwerken, besturen, geaffilieerde leden…). Dat betekent dat we 99% van onze onderwijsinstellingen bereiken.
02 Ankerfiguren dichtbij de school of academie
Elke onderwijsinstelling weet bij welke adviseur ze terechtkan. Via een regionale werking met ankerfiguren investeren we in een duurzaam, persoonlijk contact. Onze begeleiders kennen de noden en de context van de school en bouwen een vertrouwensband met hen op. De ankers zijn te vinden per gemeente en onderwijsniveau via de aanspreekpunten op www.ovsg.be.
De scholen en academies zijn zelf verantwoordelijk voor hun veranderingstrajecten, de pedagogische begeleiding ondersteunt hen vanuit hun noden en de lokale context met een mix van vorming en begeleiding. De begeleidingsflow verduidelijkt welke stappen we zetten in het ondersteuningsproces.
03 Begeleiden volgens plan en professionaliseren
Het begeleidingsplan 22-25 getiteld Samen werken aan kwaliteit beschrijft hoe we de decretaal bepaalde kerntaken op een klantgerichte manier uitwerken. Onze kerntaken zijn
- sterke didactiek realiseren
- organisatie en beleid van instellingen ondersteunen
- het pedagogisch of artistiek project begeleiden
- beleidsprioriteiten in de praktijk omzetten
Interne professionalisering
Om ervaringen en expertise te delen tussen de collega’s van verschillende onderwijsniveaus, zijn er twee keer per schooljaar gemeenschappelijke bijeenkomsten over een actueel thema voor alle OVSG-begeleiders.
- 1 februari 2024 – Thema inclusie
Vanuit de keynote ‘Exclusie. Wat uitsluiting doet met mensen’ door Beno Schraepen (AP Hogeschool Antwerpen) staan we stil bij het werken aan een inclusieve schoolcultuur en hoe we hierop kunnen inzetten als begeleiders. - 3 mei 2024 – Thema Armoede
Albert Janssens, auteur en oprichter van vormingscentrums CesMOO geeft ons inzicht in welke impact kansarmoede heeft op de ontwikkeling en het leren van onze leerlingen op school. Ook op het Lenteforum 2024 komt het thema ‘kinderen in armoede’ aan bod met een lezing door Peter Adriaensen. Het resultaat van dit traject is terug te vinden in de visietekst Krachtig Lokaal Onderwijs. Dit wordt de basis om vanuit de pijler Leerlingenbegeleiding werk te maken van een visietekst op inclusief onderwijs, de visietekst Leer Lokaal voor leerlingen met IAC voort te zetten en de didactische wijzer ‘leerlingen krachtig begeleiden’ verder door te ontwikkelen
04 Kerntaken
De pedagogische begeleiding voert de kerntaken uit die de overheid in 2022 formuleerde.
Kerntaak 1: sterke didactiek
Deze kerntaak legt de nadruk op het versterken van de beroepsbekwaamheid van personeelsleden van scholen, centra en academies in rechtstreeks contact met de teams. Via klantgericht maatwerk begeleiden we onze scholen binnen hun eigen context.
Onze begeleidingen zijn vaak vraaggestuurd en het stelt ons gerust dat wij in ons werk sterk aansluiten bij de specifieke ondersteuningsvraag van de school. Tot op de klasvloer komen: dat is waar onze job over gaat!’
Pedagogisch begeleider basisonderwijs
Samen leren in netwerken en ontmoetingsdagen
Ontmoetingsdagen en lerende netwerken bieden leraren, beleidsmedewerkers, coördinatoren en directies de kans om goede praktijken uit te wisselen met elkaar en te reflecteren over herkenbare uitdagingen. Speciale aandacht gaat naar het werken aan een geïntegreerd data- en informatiebeleid om de praktijk te optimaliseren vanuit het onderzoeken van schoolspecifieke data.
Optimale ontwikkelingskansen en talenbeleid
- 89 werkdagen zijn besteed aan de ondersteuning van beleid- en zorgteams om SES-middelen geïnformeerd, geïntegreerd, effectief en doelgericht in te zetten met als doel het versterken van de leerlingenbegeleiding van niet-Nederlandstaligen en kinderen in armoede.
- Het project handelingsplanning heeft als doel omoptimale ontwikkelingskansen voor alle lerenden te waarborgen (75 werkdagen).
- De Begeleiding basisonderwijs besteedt 86 werkdagen aan het versterken van het onderwijskundig (talen-)beleid. Daarbij focussen zij op het uitwerken van een visie op meertaligheid, met extra aandacht voor de grootstedelijke context.
‘We plaatsen het netwerk handelingsplanning actiever in de kijker, zodat we dit regionaal kunnen uitrollen. We willen ook actief inzetten op de combinatie van een anker met een expert waarbij de anker de schoolspecifieke begeleiding verder kan opnemen’
coördinator leerlingenbegeleiding
Geïntegreerd data- en informatiebeleid in SO
De begeleiding secundair versterkt leraren en teamleden van de eerste graad en het observatiejaar om een kwaliteitsvol beleid te voeren op basis van kwalitatieve data. Naast een leidraad om focusgesprekken te voeren met leerlingen en het opzetten van klasinterviews, ontwikkelden de begeleiders ook observatiewijzers om te gebruiken tijdens klasbezoeken. Daarmee bieden zij leerkrachten en directies een houvast om gerichte observaties te doen tijdens lessen en een professionele dialoog te voeren.
‘Niet alle scholen zijn zich er al van bewust dat er veel kansen liggen bij het juist interpreteren en het lezen van data om hun klas- en schoolwerking te versterken. Deze bewustwording moeten we volgend schooljaar zeker voortzetten’
Focus op leerlingenbegeleiding in het DKO
De begeleiding deeltijds kunstonderwijs zet leerlingenbegeleiding centraal. Ze ondersteunen zorgcoördinatoren en leggen met 60 werkdagen de focus op de rol die de leerkracht opneemt in leerlingenbegeleiding. Er worden verschillende contactmomenten voor leraren uit de verschillende kunstdomeinen georganiseerd, over thema’s als het lesgeven aan cognitief en artistiek begaafde leerlingen, leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en leerlingen met gedragsproblemen. Tijdens deze contactmomenten kregen de leraren theoretische kaders en leerinhouden aangereikt, die tegelijkertijd worden gekoppeld aan praktijkvoorbeelden en -ervaringen.
‘We merken een toename van het aantal leerlingen met moeilijk gedrag in het DKO. De sessie over het omgaan met moeilijk gedrag kan dan ook rekenen op heel wat belangstelling. Leraren zoeken steeds meer naar handvaten om hiermee op een goede manier om te gaan en daarbij ook zorg te dragen voor zichzelf’
pedagogisch begeleider deeltijds kunstonderwijs
Begeleiding CLB focust op onderwijsloopbaanbegeleiding
De permanente ondersteuningscel van het CLB zet met 153 werkdagen stevig in op het versterken van de beroepsbekwaamheid van CLB-medewerkers. De begeleidingsfocus ligt op het domein van onderwijsloopbaanbegeleiding. In het kader van kansrijk oriënteren brengen de modernisering van het secundair onderwijs en het decreet leersteun immers heel wat wijzigingen met zich mee. Voor de concrete uitwerking gaan de begeleiders volop voor een geïntegreerde aanpak met als doel de samenwerking tussen het CLB en de school te versterken. Zo organiseren ze, samen met de juridische dienst van OVSG, toelichtingen over de modernisering secundair onderwijs en kansrijk oriënteren. Daarnaast worden netwerken georganiseerd over flexibele trajecten in het secundair onderwijs zowel voor scholen, CLB-medewerkers als leerondersteuners.
Volwassenenonderwijs werkt netoverstijgend samen
De vier pedagogische begeleidingsdiensten en LIGO (centra voor basiseducatie) werken intensief structureel samen. Dat gaat onder meer over gezamenlijke curriculumvoorstellen voor opleidingsprofielen voor het volwassenenonderwijs, de leerplanontwikkeling voor het secundair volwassenenonderwijs, de organisatie van NT2, het Edusprongproject, werkplekleren en jeugd- en gehandicaptenzorg.
Kerntaak 2: organisatie en beleid
Deze kerntaak focust op het versterken van de instelling als professionele lerende organisatie, vanuit het pedagogisch of artistiek-pedagogisch project. We geven voorrang aan de instellingen met de grootste noden.
Op basis van kwantitatieve en kwalitatieve informatiebronnen brengen we in kaart in welke scholen, centra en academies de grootse noden zijn. Die worden prioritair ondersteund.
Secundair onderwijs en CLB’s oriënteren samen kansrijk
De begeleiding secundair organiseert het webinar ‘sterk in het kansrijk oriënteren’ in samenwerking met de permanente ondersteuningscel van het CLB. Met 122 deelnemers frissen we de (vernieuwde) regelgeving op over toelatingsvoorwaarden, klassenraden en overgangen tijdens het schooljaar. We stonden stil bij het opvolgen van adviezen, de slaagkansen bij het volgen en niet volgen van adviezen en de slaagkansen in het derde jaar afhankelijk van de basisoptie in het tweede jaar.
Ontmoetingsdag basisonderwijs als motor voor collectief leren en maatwerk
Drie keer per schooljaar nodigen begeleiders directeurs basisonderwijs en secundair ondewijs van een bepaalde regio uit om ervaringen uit te wisselen over actuele en prioritaire onderwijskundige thema’s. De setting van de ontmoetingsdag schept ruimte voor goed onderbouwde kennisdeling en laat directies vooral collectief leren.
Kerntaak 3: pedagogisch of artistiek project
Kerntaak 3 gaat over het ondersteunen van onderwijsinstellingen bij de realisatie van hun eigen pedagogisch of artistiek-pedagogisch project en het ondersteunen van de CLB’s bij de realisatie van hun eigen missie en hun begeleidingsproject.
Deeltijds kunstonderwijs en onderwijskundig beleid
Om het onderwijskundig beleid binnen academies te ondersteunen ontwikkelt de begeleiding DKO een model dat alle essentiële facetten van dit beleid visualiseert. Dit model biedt academies de mogelijkheid om een breed gedragen en geïntegreerd onderwijskundig beleid te ontwikkelen. Het model benadrukt het belang van de context en het artistiek-pedagogisch project. Leren en ontwikkeling worden niet enkel als doel voor de leerlingen gezien, maar ook voor de teamleden en de directie. Zo motiveren we leraren en directeurs om zich voortdurend professioneel te ontwikkelen.
Basisonderwijs gaat volop voor Leer Lokaal
In mei 2023 wordt Leer Lokaal, het nieuwe leerplan voor het (buitengewoon) basisonderwijs definitief goedgekeurd door de onderwijsinspectie. Het leerplan bevat naast een basisleerlijn, ook ondersteunende-, verdiepende-, uitbreidings- en aanloopdoelen. Zo komen we tegemoet aan kwaliteitsvol onderwijs voor iedereen: een duidelijke basisleerlijn die naar de eindtermen opbouwt en verdiepende en uitbreidingsdoelen voor wie meer uitdaging nodig heeft. Sinds september 2023 zijn de leerlijnen van alle leergebieden raadpleegbaar voor onze leden. 856 werkdagen worden geïnvesteerd in een uitgebreid en geïntegreerd begeleidings- en vormingsaanbod over Leer Lokaal. We ondersteunen scholen bij de voorbereiding op de implementatie van het leerplan.
Team Secundair zet in op Leer Lokaal SO
Na het basisonderwijs start ook de begeleiding secundair met het uitwerken van een leerplan Leer Lokaal voor de eerste graad. De sleutelcompetenties worden verdeeld over vijf verschillende leerplanmakers, die vertrekken vanuit de leerlijnen basisonderwijs zodat die maximaal aansluiten bij het secundair onderwijs. Naast een basisleerlijn wordt ook hier, zoals in het basisonderwijs, een ondersteuningsleerlijn uitgetekend.
Kerntaak 4: prioriteiten in de praktijk brengen
In een vierde kerntaak ondersteunen we scholen bij het omzetten van beleidsprioriteiten in de praktijk.
Gerichte ondersteuning voor leersteuncentra
Om de competenties van leerondersteuners te vergroten organiseren we op vraag van de leersteuncentra teamsessies georganiseerd met als focus het referentiekader leersteun en de samenwerking met partners. Er worden ook leergemeenschappen opgericht met deelnemers uit de verschillende leersteuncentra voor het basis- en secundair onderwijs. Deze leergemeenschappen blijven we voortzetten om zo de samenwerking, uitwisseling en gelijkgerichtheid te bewaken.
Basis- en secundair onderwijs ondersteunen leraren anderstalige nieuwkomers
Om profielen die werken met anderstalige nieuwkomers (AN) te ondersteunen, inveteert de pedagogische begeleidingsdienst niveau-overstijgend 25 werkdagen in onder meer digitale collegagroepen. Deze groepen, verspreid over heel Vlaanderen, brengen 47 leraren, zorgcoördinatoren en beleidsteams samen om expertise over anderstalige nieuwkomers op school uit te wisselen. De pedagogische begeleiding vertrekt vanuit de leervragen van deze deelnemers. We focussen op het bepalen van de beginsituatie en daarbij aansluitend het formuleren van doelen, het aanleren van specifieke Nederlandse klanken die vreemd zijn voor bepaalde nationaliteiten, het inzetten op de thuistaal met behulp vertaalapps en deelnemen aan het klasgebeuren.
‘We zijn bezorgd over anderstalige nieuwkomers en meertalige leerlingen die het Nederlands onvoldoende beheersen. Zij krijgen een taalbad Nederlands en we investeren de nodige zorguren voor de begeleiding van deze kinderen (inzet op Nederlandse taal en wiskunde). maar toch zullen zij op het einde van het schooljaar de doelen van verschillende leergebieden niet bereikt hebben. Wat met de doorstroming en aanpak naar het volgende leerjaar?’
Deelnemer collegagroep AN
Aanpak voor effectief begrijpend lezen: Denk!
Om didactiek effectief vorm te geven, ontwikkelt de pedagogische begeleidingsdienst van OVSG de inhoud van vormingen en lerende werken op basis van wetenschappelijke inzichten. In schoolspecifieke begeleidingen worden deze inzichten vervolgens samen met de school vertaald naar de lokale context.
Heel wat ontwikkeltijd gaat naar de publicatie van DENK! Leer ze groeien in leesbegrip. Deze wetenschappelijk onderbouwde methodiek maakt de verbinding tussen authentiek boekmateriaal, rijke teksten, taal en het leergebied ‘Ik en de wereld’. In vormingen verdiepen deelnemers zich in DENK! en de effecten ervan.
‘De DENK-aanpak is zeer sterk onderbouwd. Ik durf nu ook met zwakkere groepen moeilijkere teksten te doorploegen. Ik wil ze versterken door dit te doen’
OVSG-toets en schoolfeedbackrapport motor van kwaliteitsontwikkeling
In totaal 947 scholen nemen in juni 2024 deel aan de OVSG-toets. Deze scholen krijgen hun definitieve resultaten, de Vlaamse gemiddelden en vergelijkingsscores met een gelijkaardig publiek. 40% van de OVSG-scholen bestelt opnieuw of voor de eerste keer een aanvullend schoolfeedbackrapport om meer verfijnde analyses van de resultaten te verkrijgen. De pedagogische begeleidingsdienst basisonderwijs investeert ruim 109 werkdagen in het ondersteunen van scholen bij het begrijpen en omzetten van data uit de OVSG-toets naar concrete acties om de schoolwerking te optimaliseren.
Samenwerken met Leerpunt
Vanaf schooljaar 2023-2024 zijn er impulsmiddelen vrijgemaakt voor de implementatie van het nieuwe kenniscentrum Leerpunt. We volgen de publicaties en onderzoeken van Leerpunt op en communiceren die intern en extern om zo meer onderwijsinstellingen te motiveren om evidence informed te werken.
05 Samenwerking met partners
De pedagogische begeleiding werkt intensief samen met hogescholen, universiteiten, onderzoekers, andere pedagogische begeleidingsdiensten, de overheid en het departement onderwijs.
Meer dan 249 werkdagen worden geïnvesteerd in overleg met externe partners, dat is een stijging van 7% in vergelijking met het schooljaar 2022-2023.
40 werkdagen gaan naar het overleg over de invoering van de Vlaamse toetsen (stuurgroep, denktanks,…).
Daar bovenop investeren begeleiders basisonderwijs 217 werkdagen en begeleiders secundair 50 werkdagen in de ontwikkeling van de nieuwe minimumdoelen.
06 Cijfers
De pedagogische begeleiding werkt samen met
- 775 scholen, centra of academies van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs
- 86 andere instellingen (ondersteuningsnetwerken, besturen, geaffilieerde leden…)
We bereiken 99% van onze scholen, centra en academies. 20% zijn intensieve begeleidingen (meer dan 16 interventies).
Tijdsbesteding van de begeleiding
